Mấu chốt quan trọng để dệt may xuất khẩu sang EU được hưởng ưu đãi là có nguồn cung vải, đáp ứng yêu cầu từ công đoạn vải trở đi theo quy định của Hiệp định EVFTA. Đó là nguồn vải sản xuất trong nước hoặc nhập từ thị trường đã có FTA với EU.
Tại cuộc tọa đàm “Ngành dệt may Việt Nam trước thách thức và cơ hội từ thị trường châu Âu”, tổ chức sáng 2/8/2019, ông Lương Hoàng Thái, Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công thương cho biết, người ngoài nhìn vào hiệp định giữa Việt Nam và EU (EVFTA) đều nhận định ngay rằng, đây là cơ hội rất thuận lợi cho ngành dệt may, vì thuế quan với tất cả hàng dệt may sẽ được đưa về 0%, trong đó 77% về 0% ngay khi Hiệp định này có hiệu lực.
Nhưng theo ông Thái, những người làm lâu về thương mại có thể thấy, EVFTA với những yêu cầu mạnh mẽ về cải cách có thể tạo ra những thách thức lớn cho ngành truyền thống như dệt may.
“Trước đây, ngành dệt may Việt Nam phát triển theo bề rộng, dựa vào nguồn lao động giá rẻ. Nhưng đây là ngành có sự cạnh tranh rất lớn trên quy mô toàn cầu. Nếu một nhà đầu tư vào Việt Nam gặp phải chi phí tăng lên, không có chuỗi cung ứng bền vững thì họ có thể di chuyển sang nước khác”, ông Thái nêu thực tế.
Ngoài động lực gia tăng kim ngạch xuất khẩu, mấu chốt quan trọng để dệt may xuất khẩu sang EU được hưởng ưu đãi là có nguồn cung vải, đáp ứng yêu cầu từ công đoạn vải trở đi theo quy định của Hiệp định EVFTA. Nhưng yêu cầu này rất khó cho dệt may, bởi lâu nay vải phục vụ cho sản xuất hàng xuất khẩu hầu hết đều dựa vào nhập khẩu từ các thị trường chưa có FTA với EU.
Thời điểm này, Việt Nam có thể tận dụng nhập vải của thị trường Hàn Quốc để được hưởng ưu đãi.
Nút thắt cổ chai lâu nay của ngành dệt may thực tế đang làm khó ngành này trong hội nhập. Xuất khẩu có thể tăng cao, nhưng nếu không đáp ứng quy tắc xuất xứ từ sợi hay từ vải trở đi, cơ hội hưởng ưu đãi thuế là không thể có, sẽ làm mất đi ý nghĩa mà các FTA mang lại.
Ông Vũ Đức Giang, Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS) lo lắng, nhiều địa phương không mặn mà với các nhà đầu tư làm dệt nhuộm, điều này làm khó cho dệt may trong việc giải bài toán đáp ứng nguồn cung vải tại chỗ.
Ông Giang cho biết, 3 năm nay, hàng loạt doanh nghiệp lớn từ Mỹ, châu Âu đã vào nhiều, rót vốn vào một số dự án dệt nhuộm, sợi ở Việt Nam để cùng ngành này “hoá giải thách thức về quy tắc xuất xứ, hưởng ưu đãi thuế quan khi một loạt FTA như CPTPP hay EVFTA có hiệu lực.
“Mới đây, một tập đoàn Đức đã đầu tư dự án kéo sợi len lông cừu lớn vào ngay trung tâm Đà Lạt, Tập đoàn Israel, Mỹ đầu tư vào dệt may ở Bình Định, nhuộm ở Nam Định… Điều này cho thấy rằng, đang có một làn sóng đầu tư FDI vào nguyên phụ liệu dệt may”, ông Giang nói.
Trước lo ngại thu hút đầu tư nhiều vào các ngành nhuộm, dệt – vốn là các ngành gây ô nhiễm môi trường, ông Giang cho biết, công nghệ bây giờ đã rất khác. “Khi chúng tôi mời lãnh đạo địa phương về Khu công nghiệp Bảo Minh (Nam Định), đứng sát nhà máy mà không hề thấy màu, mùi như trước. Thậm chí, giờ chúng ta đã sang giai đoạn dùng lại nguồn nước, nước thải ra, qua công đoạn xử lý là có thể dùng lại”, ông Giang nói.
Bởi vậy, ngành dệt may rất cần giải pháp để khắc phục nút thắt cổ chai trong chuỗi cung ứng để có cơ hội phát triển hơn nữa.
Nhìn vào mức chi ngoại tệ nhập khẩu vải hàng năm sẽ thấy ngành dệt may đang thiếu vải đến cỡ nào. Chi nhập khẩu vải hàng năm vẫn hơn chục tỷ USD. Năm 2018, Việt Nam nhập khẩu khoảng 12,8 tỷ USD vải.
Còn số liệu thống kê 7 tháng đầu năm 2019, trong khi tổng kim ngạch xuất khẩu dệt may, xơ sợi, nguyên phụ liệu, vải của ngành đạt 21,9 tỷ USD, thì khoản ngoại tệ chi ra để nhập vải đã lên tới 7,765 tỷ USD, tăng 4,5%, nhập khẩu sợi dệt 1,445 tỷ USD, tăng 6%, nguyên phụ liệu (có tính cả giày dép) đạt 3,531 tỷ USD, tăng 6,1% so với cùng kỳ.
VITAS tính toán, từ nay đến 2020, cần thêm 1,7 tỷ mét vải phục vụ sản xuất, nếu không nhập khẩu thì phải có 1,7 tỷ USD để đầu tư sản xuất vải. Đến 2025, cần 10 tỷ mét vải, thì tương ứng cần 10 tỷ USD vốn đầu tư. Hơn lúc nào, ngành dệt may cần có một chiến lược cho đầu tư sản xuất vải, muốn thế thì phải có các khu công nghiệp để thu hút vốn FDI, vốn trong nước vào nhuộm, có nhuộm rồi thì mới có vải, mới tận dụng được ưu đãi thuế trong các FTA.
EU là thị trường tiềm năng đối với dệt may Việt Nam. Năm 2018, xuất khẩu hàng dệt may sang EU đạt 4,1 tỷ USD, so với 280 tỷ USD khối này nhập khẩu hàng dệt may mỗi năm. Tính theo các nhà cung cấp ngoại khối, Trung Quốc và Bangladesh hiện là hai nhà cung cấp lớn nhất đối với thị trường EU.
